İnsanların ve toplumların giderek birbirine bağlandığı ve bağımlı hale geldiği dünyamızda; sağlık güvenliği, yoksulluk ve iklim değişikliği iç içe geçmiş sorunlar haline gelmiştir ve her biri diğerinin etkisini artırmaktadır. Bu karmaşık ilişkiler ağı genellikle göz ardı edilmektedir. Fakat sağlık güvensizliğinin, yoksulluğun ve iklim değişikliğinin karşılıklı tehdit çarpanları olarak işlev gören ilişkisel olgular olduğunun kabul edilmesi gerekliliği her geçen gün artan bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
Sağlık güvensizliği, gerekli sağlık hizmetlerine erişimin olmayışı anlamına gelmektedir. Sağlık güvensizliği sonucunda kötü sağlık sonuçları ortaya çıkmaktadır. Yoksulluk içinde olanlar, tıbbi bakıma, temiz suya ve sanitasyona sınırlı erişim nedeniyle sağlık güvensizliğinden orantısız şekilde etkilenmektedir. Yoksulluk aynı zamanda sıklıkla kalabalık yaşam koşullarıyla da ilişkilendirilmekte ve bu da COVID-19 gibi bulaşıcı hastalıkların yayılma olasılığını artırmaktadır.
Webinar: Global Akademi Konuşmaları – IV: Küreselleşme ve Sürdürülebilir Kalkınma
Diğer taraftan yoksulluk, iklim değişikliğinin hem sonucu hem de itici gücüdür. Yoksul toplulukların çoğu, aşırı hava olayları ve gıda kıtlığı gibi değişen iklim etkilerine karşı daha savunmasız durumdadırlar. Ayrıca yoksulluk, yakıt veya tarım amacıyla ormanların yok edilmesi gibi çevreye zarar veren uygulamalara da yol açmaktadır. Dolayısıyla yoksulluk iklim değişikliğini şiddetlendirirken, değişen iklim de yoksulluğu derinleştirmektedir.
İklim değişikliği ise önemli sağlık riskleri yaratmaktadır. Daha sık ve şiddetli sıcak hava dalgalarına, aşırı hava olaylarına ve vektör kaynaklı hastalıkların yayılmasına yol açmaktadır. Genellikle yoksulluk içinde kalan savunmasız nüfuslar, daha çok risk altındadır. Bu nedenle iklim değişikliği, özellikle zaten dezavantajlı olan topluluklarda sağlık güvensizliği açısından bir tehdit çarpanı görevi görmektedir.
Webinar: Panorama V: COVID-19 Salgını İnsanlığın Çevre ve Doğayla İlişkisi Hakkında Neler Söylüyor?
Bu karmaşık ilişkiler ağı bir geri bildirim döngüsü yaratmaktadır. Yoksulluk, iklimle bağlantılı felaketlere karşı dayanıklılığı azaltarak toparlanmayı zorlaştırmaktadır. Örneğin yoksul bölgelerdeki yetersiz sağlık hizmetleri toplulukları sel sonrasında su kaynaklı hastalıkların yayılması gibi iklim değişikliğinden kaynaklanan sağlık krizlerine karşı daha duyarlı hale getirmektedir. İklim değişikliği ise ekonomileri sekteye uğratmakta ve yoksulluğu daha yaygın hale getirmektedir.
Bu kısır döngüyü kırmak, dört stratejiyle mümkün olabilir. Bu stratejiler, uyum ve azaltım, sağlık hizmetlerine erişim, yoksulluğun azaltılması ve eğitimdir. İlk stratejiye göre, iklim değişikliğini hafifletme (emisyonların azaltılması) ve uyum (dayanıklılık oluşturma) yoluyla ele almak, en savunmasız kişileri koruyabilir ve iklim değişikliğinin sağlık ve yoksulluk üzerindeki etkilerini azaltabilir. İkinci stratejiye göre, yoksul bölgelerde sağlık hizmetlerine erişimin iyileştirilmesi, yalnızca sağlık güvensizliğini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki etkilerine karşı dayanıklılığı da artırır. Üçüncü stratejiye göre, eğitime, istihdam yaratmaya ve sosyal güvenlik ağlarına yapılan yatırımlar da dahil olmak üzere hedeflenen yoksulluğu azaltma programları, yoksulluk döngüsünü ve bunun iklim değişikliği ve sağlık güvensizliği ile olan ilişkisini kırmaya yardımcı olabilir. Dördüncü stratejiye göre, toplulukları iklim değişikliği, sağlık ve yoksulluk hakkında bilgiyle güçlendirmek, sürdürülebilir uygulamaları ve dayanıklılığı teşvik edebilir.
Sonuç olarak, sağlık güvenliği, yoksulluk ve iklim değişikliği arasındaki bağlantılar yadsınamayacak düzeye ulaşmıştır ve her biri diğerlerinin yarattığı zorlukları daha da kötüleştirmektedir. Bu sorunları etkili bir şekilde ele almak için bunların ilişkisel doğası tanınmalı ve bu doğaya yönelik bütünsel çözümler uygulanmalıdır. İklim eylemine odaklanmak, sağlık hizmetlerine erişimi iyileştirmek, yoksulluğu hafifletmek ve toplulukları güçlendirmek, bu kısır döngüyü bozabilir ve bunu daha iyi sağlığın, yoksulluğun azaltılmasının ve iklim direncinin birbirini güçlendirdiği verimli bir döngüye dönüştürebilir.
Ek Okumalar
Price-Smith, A. T., The Health of Nations: Infectious Disease, Environmental Change, and Their Effects on National Security and Development, Cambridge, MIT Press, 2001.
Russell, L., “Poverty, Climate Change and Health in Pacific Island Countries”, Menzies Centre for Health Policy, 2011.
Tartışma Soruları
Sağlık güvenliği, yoksulluk ve iklim değişikliği arasında nasıl bir ilişki vardır?
Sağlık güvenliği, yoksulluk ve iklim değişikliğinin yarattığı sorunlar ile nasıl baş edilebilir?
Sağlık güvenliği, yoksulluk ve iklim değişikliği arasındaki birbirinin tehdit çarpanı olma durumunun sebebi nedir?