Avrupa Güvenliği Okumaları
Ders Tanıtımı
Avrupa ülkelerinin güvenlik endişeleri yüzyıllar boyunca uluslararası ilişkiler çalışmalarının en önemli başlıklarından birisi olmuştur. 20. Yüzyılda yaşanan dünya savaşları, Soğuk Savaş ve sonrasında artarak atılan işbirliği adımları sadece kıta ülkelerini değil, çevre ülkeler kadar uzak kıtalarda devletler ile ilişkilerini de şekillendirmiştir. Avrupa Güvenliği Okumaları seminerinde, öncelikle I. Dünya savaşı sonrası yapılan anlaşmalar ve beraberinde oluşan güvenlik endişeleri, daha sonra ise II. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’nın güvenlik yapılarına odaklanılacaktır. Bu çerçevede ele alınacak yapılar, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Avrupa Konseyi, NATO ve Avrupa Birliği olacaktır. Bu yapılardan da anlaşılacağı üzere Avrupa güvenliği bu seminerde sadece Avrupa Birliği ile kısıtlı olarak ele alınmayacaktır. Bu sözü geçen yapıların kuruluş ve gelişimleri incelenirken aslında Avrupa için hangi güvenlik endişelerinin ortaya çıktığı ve bu endişelere karşı oluşturulan politikalar da incelenmiş olacaktır. Devlet merkezli güvenlik endişelerinden Soğuk Savaş’ın bitişi ve küreselleşmenin hız kazanması ile birey odaklı güvenlik endişelerine geçiş tartışılırken öncelikle NATO’nun Lizbon Zirvesi’nde (2010) kabul etmiş olduğu Stratejik Konsept çerçevesinde değişen ve genişleyen güvenlik anlayışı üzerinde durulacaktır. Bu Konsept’te kurulduğu günden beri odaklanılan Avrupa-Atlantik bölgesinin dışındaki güvenlik tehditlerinin öneminin altı çizilerek NATO’ya artık daha fazla bir küresel rol biçilmiştir. AB’nin kuruluşu ile ayrı bir sütun olarak ortaya çıkan Avrupa Ortak Dış Politika ve Güvenlik Politikası da 2000’li yıllara gelindiğinde çokça değişikliğe uğramış, Avrupa Birliği de Avrupa güvenliği için hem NATO ile işbirliklerinin geliştirilmesinin sadece bölgesel değil küresel düzeyde önemli olduğunun altı çizilmiştir. NATO’nun Stratejik Konsept’inin kabul edildiği aynı yıl AB üye ülkeleri de Lizbon’da Yapılandırılmış Daimi İşbirliği konusunda fikir birliğine varmışlardı. 2016 yılında yayınlanılan AB Küresel Stratejisi de küresel tehditlere cevap verilmesi için NATO ile işbirliklerine dikkat çekerken terörizm, yasa dışı göç, iklim değişikliği gibi tehditlere karşı dayanışmanın önemini vurguluyordu. Avrupa güvenliği için işbirliklerinin geliştirilmesi sadece NATO ve AB’nin önceliği olmamıştır. AGİT’in temellerinin atıldığı Helsinki Nihai Senedi de iş birliğini geliştirmek için düzenli izleme toplantıları üzerinde durmuştur. II. Dünya Savaşı sonrası kurulan Avrupa Konseyi de üye ülkeleri arasında insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü savunmak amacıyla kurulmuş, AB ve diğer örgütlerle işbirliği içinde çalışmalarını yürütmektedir. Küreselleşme ve küresel tehditlere karşı işbirliği üzerine artan söylemler Avrupa güvenliği çalışmalarına hakimken son yıllarda artan popülist söylemler, Avrupa güvenliği konusundaki çalışmalarda korumacılık, soyutlama taraftarı, çok taraflılıktan ziyade iki taraflı ve hatta zaman zaman tek taraflı politikaların daha fazla görünür olmasına sebep olmuştur. Bu seminerde BREXIT ile İngiltere'nin AB'den çıkması ve COVID-19'un Avrupa güvenliğine etkileri başta olmak üzere yaşanan gelişme ve krizlerin Avrupa güvenliği üzerine etkileri ve Avrupa güvenliğinin geleceği üzerine katılımcılarla tartışmalar yapılacaktır.